Danas, 14. oktobra 2016. godine održana je 5. redovna pres konferencija tokom koje smo razgovarali o raku debelog crijeva, u namjeri da podignemo svijest javnosti o tom problemu, da predstavimo mogućnosti liječenja u Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske te da javnosti skrenemo pažnju na prevenciju i važnost otkrivanja raka u ranijim fazama, jer ako se rak debelog crijeva otkrije u ranom stadijumu i odmah započne s liječenjem, izgledi za izlјečenje su čak do 95%.

Javnosti su se obratili pomoćnik generalnog direktora za medicinske poslove dr Slobodan Hajder, dr Gordana Jovićić, gastoenterolog, dr Saša Jungić, onkolog, dr Ozren Kordić, specijalista opšte i abdominalne hirurgije i načelnik Službe operacionih sala sa sterilizacijom i dr Goran Marošević, radijacijski onkolog iz Affidea IMC Centra za radioterapiju.

Procjenjuje se da se godišnje u svijetu svakih 3,5 minuta dijagnostikuje jedna novoobolјela osoba sa rakom debelog crijeva.

Eliminisanjem ili smanjivanjem stepena izloženosti faktorima rizika za nastanak raka debelog crijeva na koje možemo uticati (neadekvatna ishrana, prekomjerna tjelesna težina i gojaznost, pušenje, prekomjerno konzumiranje alkohola i dr.) i otkrivanjem raka u ranom stadijumu, može se postići ne samo smanjenje broja obolјelih od raka debelog crijeva i pobolјšanje kvaliteta života obolјelih, već i efikasnije, jednostavnije i jeftinije liječenje i zato je prevencija od izuzetnog značaja.

Liječenje raka debelog crijeva u poodmaklom stadijumu je minimalno četiri puta skuplјe nego u ranom.

Prema podacima Instituta za javno zdravstvo Republike Srpske, tokom 2014. godine 3444 pacijenata obolјelih od raka debelog crijeva  se liječio u bolnicama u Republici Srpskoj, od kojih 1406 u Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske.

Tokom 2015. godine 3348 pacijenata obolјelih od raka debelog crijeva  se liječilo u bolnicama u Republici Srpskoj, od kojih 1462 u Univerzitetskom kliničkom centru Republike Srpske.

Učestalost raka debelog crijeva u Republici Srpskoj iznosi  13,1 na 100 000 stanovnika muškog pola, odnosno  9,4 na 100 000 stanovnika ženskog pola i prema učestalosti je, u odnosu na sve karcinome  otkrivene u Republici Srpskoj, na drugom mjestu i kod žena (iza raka dojke) i kod muškaraca (iza raka pluća).

Rak debelog crijeva  je drugi vodeći uzrok umiranja (iza raka pluća) u muškoj, a treći (iza raka dojke i raka grlića materice) u ženskoj populaciji Republike Srpske.

Muškarci u odnosu na žene češće obolijevaju od raka debelog crijeva i to za 1,1-1,6 puta.

U Klinici za opštu i abdominalnu hirurgiju je od 1. januara 2015. godine do danas izvršeno 505 operacija raka debelog crijeva.

Uzevši u obzir da liječenje raka debelog crijeva podrazumijeva primjenu više modaliteta liječenja, u našoj ustanovi liječenju pristupamo timski, konzilijarno i multidisciplinarno, i u njemu skupa sa pacijentom učestvuju gastroenterolozi, hirurzi, onkolozi, patolozi i radiolozi Univerzitetskog kliničkog centra RS kao i radijacijski onkolozi Affidea IMC Centra za radioterapiju.

Liječenje raka debelog crijeva zavisi o stadijumu bolesti a uz dobar timski rad moguće ga je, i u poodmakloj fazi, staviti pod  dugotrajnu kontrolu.

Kolonoskopija, koju izvode gastroenterolozi, je najpouzdanija metoda za rano otkrivanje promjena sluznice debelog crijeva i ima izuzetan značaj u ranoj detekciji i skriningu raka debelog crijeva i svaka bi je osoba nakon pedesete godine života, u sklopu redovnog sistematskog pregleda, trebala obaviti.

Kada se kod bolesnika otkrije rak debelog crijeva, neophodno je timski, zajedno sa pacijentom isplanirati koji će se koraci preduzeti i to je osnovni postulat liječenja onkološkog bolesnika koji u potpunosti podržavamo. U planiranju dalјih postupaka zajednički sa pacijentom učestvuju gastroenterolozi, patolozi, radiolozi, onkolozi, hirurzi i radijacijski onkolozi.

Konzilijarni, timski pristup primjenjuje se u svim slučajevima, izuzev u slučajevima „akutnog abdomena“ kada izvodimo  operativni zahvat bez unaprijed razrađenog plana, sa cilјem otklanjanja uzroka ugrožavanja života bolesnika.

Neophodno je, i od presudnog značaja za određivanje optimalne terapije,  odrediti koliko se rak proširio na okolne organe i tkiva i ima li metastaza u drugim organima i dijelovima tijela. Kako bi se to utvrdilo, odnosno kako bi se odredio stadijum bolesti, koriste se histopatološki nalazi Zavoda za kliničku patologiju  i pretrage kojima se detalјno prikazuje područje u kojem je otkriven rak debelog crijeva (kolonoskopija, CT ili NMR), ili područje za koje se sumnja da je zahvaćeno metastazama (PET CT).

Konzilijum za maligna obolјenja UKC RS donosi plan liječenja prema važećim medicinskim smjernicama, ažuriranim svake godine, u skladu sa stadijumom bolesti, dobi i opštem stanju pacijenta te u skladu sa ostalim bolestima i poslјedičnim oštećenjima organa koje ima pacijent.

U cilјu liječenja pacijenta primjenjuju se četiri metode (operativni zahvati, zračenje, hemoterapija, biološki lijekovi) koje se primjenjuju samostalno ili se međusobno kombinuju, a odluku o najbolјem modalitetu liječenja donose članovi Konzilijuma za maligna obolјenja skupa sa pacijentom,

Kada je rak debelog crijeva u ranoj fazi i nije se proširio izvan crijeva, najčešća terapijska metoda je operativni zahvat u Klinici za opštu i abdominalnu hirurgiju kojim se odstranjuje tumor. Operativni zahvati se izvode i u kasnijim stadijumima raka debelog crijeva s cilјem sprečavanja razvoja komplikacija, širenja tumora u lokalne strukture, ali i radi odstranjivanja metastaza u drugim organima i dijelovima tijela.

Cilј radioterapije je apliciranje terapijske doze jonizujućeg zračenja na tumor uz maksimalnu poštedu okolnog zdravog tkiva i organa i ona se uspješno sprovodi u Centru za radioterapiju Banja Luka, koji kontinuirano dopunjava svoju listu usluga u skladu sa medicinom zasnovanom na dokazima. Radioterapija se u liječenju raka  može primjeniti kao preoperativna sa ili bez hemoterapije u cilјu smanjivanja veličine tumora, kako bi operacija bila uspješnija i stopa recidiva manja. Kod približno 20% pacijenata tumor se povuče u potpunosti, pa se sa operativnim zahvatom može sačekati do progresije bolesti. To je jako bitno kod starijih osoba i kod tumora koji su nisko smješteni, gdje operativni zahvat znači izvođenje stome na stomak koju pacijenti teško prihvataju. Takođe, radioterapija se može primijeniti i poslije operativnog zahvata ali i u liječenju mestaza na jetri nastalih zbog kolorektalnog karcinoma. U Republici Srpskoj se godišnje preko 100 pacijenata obolјelih od raka rektuma liječi radioterapijskom tehnikom i znanjem (IMRT i RapidArc preoperativnom i postoperativnom radioterapijom).

Za razliku od hirurškog liječenja i zračenja, hemoterapija ima sistemski učinak na tijelo i  podrazumijeva primjenu određenih lijekova koji uništavaju tumorske ćelije  te zaustavlјaju njihov rast i razmnožavanje. Hemoterapija se može primjenjivati kao osnovna terapija ali i kao dodatak  liječenju hirurškim zahvatom i/ ili zračenjem ako bolesnik i nema znakove proširene bolesti. Cilј takve primjene hemoterapije je smanjenje rizika od naknadnog ponavlјanja bolesti, zato što hemoterapija uništava i ćelije  raka koje su eventualno zaostale nakon hirurškog zahvata i/ ili zračenja.

U poslјednje se vrijeme primjenjujemo nove metode liječenja primjenom pametnih lijekova koji u većoj ili manjoj mjeri zahvataju samo tumorske ćelije, dok zdrave ćelije organizma u većoj ili manjoj mjeri ostaju pošteđene.

Opšte informacije

Rak debelog crijeva ili kolorektalni karcinom je jedan od najčešćih oblika zloćudnih obolјenja u svim razvijenim zemlјama sa zabrinjavajućim trendom porasta učestalosti.

Iako, kao i za većinu drugih vrsta karcinoma, uzrok nastanka raka debelog crijeva nije definitivno poznat, postoje neki faktori koji povećavaju vjerovatnoću  obolijevanja od te bolesti:

  • Rizik od razvoja raka debelog crijeva značajno raste sa godinama starosti. Podaci ukazuju da je oko 91 % obolјelih od ovog karcinoma starosti od 50 i više godina.
  • Postojanje polipa debelog crijeva takođe povećava rizik pojave raka debelog crijeva, s obzirom na to da navedene dobroćudne promjene mogu preći u zloćudne. Vjerovatnoća da polipi veći od 1 cm pređu u rak za desetak godina iznosi oko 15 %.
  • Ulcerozni kolitis i Kronova bolest su dva najčešća upalna obolјenja crijeva koja se dovode u vezu sa rakom debelog crijeva. Rizik od nastanka karcinoma raste sa proširenošću osnovne bolesti.
  • Osobe imaju 2–3 puta veći rizik da obole od raka debelog crijeva ukoliko su njihovi prvi krvni srodnici bolovali od  istog  obolјenja, a rizik je za  3–6 puta  veći  ako  je  kod prvog krvnog srodnika rak debelog krijeva dijagnostikovan u mlađim godinama.
  • Ishrana u kojoj nema dovolјno  vlakana, voća  i  povrća,  a koja  je bogata  šećerima i mastima, posebno životinjskog porijekla je  jedan  od  faktora  rizika  za nastajanje raka debelog crijeva kao i prekomjerna tjelesna težina ili gojaznost, dijabetes i fizička neaktivnost, prekomjerno konzumiranje alkohola i pušenje.

U ranim fazama razvoja raka debelog crijeva najčešće nema nikakvih znakova i simptoma.

Kada se već simptomi pojave, oni zavise o tome u kojem dijelu debelog crijeva se tumor nalazi. Zajedničko im je obilјežje da, bez obzira na lokaciju, rak debelog crijeva može uzrokovati dugotrajno krvarenje koje za poslјedicu ima anemiju (malokrvnost). Zbog toga se bolesnici često osjećaju umorno i slabo,  imaju krv u stolici, promjene u načinu pražnjenja, bolove u trbuhu, grčeve, gube težinu, imaju mučninu, glavobolјe, šum u ušima, blijedi su i pate od vrtoglavice.

Svi ovi simptomi su nespecifični i mogu se pojaviti kao poslјedica niza drugih bolesti i stanja, ali svakako upućuju na to da treba odmah otići lјekaru na pregled.